"Azerbaycan Respublikasinin ishgaldan azad olunmush erazilerinde muveqqeti xususi idareetmenin teshkili haqqinda" Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 2020-ci il 29 oktyabr tarixli 1170 nomreli Fermanina uygun olaraq Azerbaycan Respublikasinin ishgaldan azad olunmush erazilerinde Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyinin numayendeleri terefinden tarix ve medeniyyet obyektlerinin (abidelerinin ve muessiselerinin) ilkin inventarlashdirilmasi ve muhafizesi meqsedile abidelerin ve medeniyyet muesselerinin monitorinqlerine bashlanilib.

Medeniyyet Nazirliyinden Anarim.Az verilen melumata gore, indiyedek aparilmish monitorinqler zamani dovlet qeydiyyatinda olan 312 tarix-medeniyyet abidesinin monitorinqi heyata kecirilib.

Bundan elave, hemin erazilerde yerleshen dovlet qeydiyyatinda olmayan tarixi, memarliq, arxeoloji elamet dashiyan 106 obyekt (yeni ashkar olunmush abide) ashkar edilib.

Hemcinin aparilan monitorinqler zamani 571 medeniyyet muessisesi ashkar edilib ki, onlardan 286-si kitabxana, 237-si medeniyyet evi ve klub muessisesi, 19-u muzey, 24-u ushaq musiqi mektebi, 1-i kinoteatr, 2-si teatr, 2-si qalereyadir. Muessiselerin hamisi demek olar ki, tamamile dagidilmish veziyyetdedir.

Beynelxalq teshkilatlarin, o cumleden BMT-nin ixtisaslashmish muessiselerinin son 30 ilde heyata kecirmeli oldugu faktarashdirici missiyalar teshkil edilmediyine gore inventarlashdirma prosesi boshlugu doldurmali olub. Hazirki monitorinq Ermenistan Respublikasinin 30 illik ishgali neticesinde tarix-medeniyyet abidelerine qarshi toretdiyi qanunsuz hereketleri hemin erazilerin hansi veziyyetde tehvil alindigini mueyyenleshdirmeye imkan verib.

Teessufle qeyd etmeliyik ki, ishgaldan azad olunmush erazilerde mescidler, medreseler, korpuler, mebedler neinki dagidilib, eyni zamanda bir cox hallarda teyinatina uygun olmayan shekilde istifade olunaraq xalqimizin milli menevi deyerleri tehqir edilib.

Burada, Fuzuli rayonunda Haci Elekber mescidi, Dedeli, Merdinli, Gecegozlu, Yuxari Veyselli kend mescidleri, Horadiz kendindeki iki mescid, Cebrayil rayonunda Suleymanli ve Papi kend mescidleri, Qubadli rayonunda Memer ve Yusifbeyli kend mescidleri, Zengilan rayonunda Zengilan sheher mescidi, Malatkeshin ve Zengilan kend mescidleri xususile qeyd olunmalidir.

Qaraagac qebiristanliginda yerleshmish yerli ehemiyyetli memarliq abidesi olan Ugurlu beyin turbesi de daxil olmaqla XİX esre aid 4 turbe tamamile mehv edilib.

Agdam sheherinde yerleshen Penaheli xanin (XİX esr) ve Mehdiqulu xanin turbelerinin dagintilara meruz qoyuldugu, ishgalci Ermenistan terefinden abidelere ciddi ziyan vuruldugu mueyyen olunub. İbrahimxelil xanin turbesi (XİX esr) ise tamamile dagidilib.

Ermeni silahli quvveleri terefinden en cox dagidilan dashinmaz medeni irs numuneleri İslam dini abideleri, yeni mescidler, turbeler ve diger inanc yerleri olmushdur. Ermenistan Respublikasi xalqimiza mexsus mescidlerin icerisinde ev heyvanlari, o cumleden donuz saxlamaqla azerbaycanlilara qarshi oz nifretlerini numayish etdirmishler. İshgal olunmush erazilerde yerleshen zengin medeni irse, o cumleden xususi ehemiyyete malik, unikal abidelere bu cur munasibet dunya irsine qarshi yonelmish tehdiddir.

Dini ibadet yerlerinin dagidilmasi ve donuzlarin saxlanildigi yer kimi istifade olunmasi ermeni vandalizminin bariz numunesidir ve bu abidelerin timsalinda dunya ve olkemizin medeni irsine munasibet beynelxalq teshkilatlar, xarici dovletlerin qinagina sebeb olmalidir. Bu hal Ermenistan Respublikasinin diger dinlere munasibetini ve heqiqi simasini eks etdirir.

Tecavuzkar Ermenistan rehberliyinin teshkilatciligi ile Xocavend rayonunda yerleshen Azix magarasi, Agdam rayonunda yerleshen Shahbulaq qesrinin yaxinliginda xarici olkelerden olan mutexessislerin de daxil edildiyi saxta arxeoloji ekspedisiyalar terefinden qanunsuz qazinti ishleri teshkil olunmushdur. Eyni zamanda Ermenistan terefi daha bir texribata el ataraq Shusha sheherindeki Yuxari Govher aga mescidinde "berpa" ishleri adi altinda abidenin tarixini saxtalashdirmaqla meshgul olmush, xalqimiza mexsus bu tarixi tikilinin fars mescidi olmasini iddia etmishdir. Meqsed ise iki qonshu ve dost xalqi bir-birine qarshi qoymaq idi.

Ermenistan terefinin vandalizmi yalniz muselman tarixi dini-memarliq abidelerine deyil, hemcinin xristian tarixi-dini abidelerine munasibetde de ozunu gosterib. Bele ki, Kelbecer rayonunda yerleshen Xudaveng ve Genceser monastirlari da daxil olmaqla Qafqaz Albaniyasina aid bir cox mebedler menimsenilerek vandalizme meruz qalmishdir. Xudaveng monastirina aid Arzu xatun kilsesinin sherq divarindaki, Xudaveng monastirinin incisi hesab olunan freska xususi usullarla kesilerek goturulmushdur. Genceser monastirinda aparilmish qanunsuz temir ishleri neticesinde onun ezeli gorkemine zerer deyib.

Ermenistan Respublikasi terefinden memarliq ve arxeoloji abidelerle yanashi bag-park, monumental ve xatire abideleri de dagidilib. Bele ki, Qubadli, Fuzuli ve Agdam sheherlerinde vaxtile yerleshmish 1941-1945-ci il muharibesinde helak olmush hemvetenlerimizin xatire abideleri tamamile mehv edilmishdir. Fuzuli sheherinde Mehemmed Fuzulinin heykeli, Lacin rayonunun Gulebird kendinde Sari Ashigin xatire muzeyi, Molla Penah Vaqifin Shusha sheherinde yerleshen bustu, shaire Natevanin Agdam sheherinde yerleshen qebirustu abidesi dagidilib.

Ermenistan terefinin medeniyyet obyektlerine qarshi bu cur vandalizm aktlari bir cox beynelxalq senedlere, o cumleden 1954-cu ilde Haaqada qebul edilmish "Silahli munaqishe zamani medeni servetlerin qorunmasi haqqinda Konvensiya"nin, "Arxeoloji irsin qorunmasi haqqinda" Avropa Konvensiyasinin, "Umumdunya medeni ve tebii irsinin muhafizesi haqqinda Konvensiya"nin muddealarini kobud shekilde pozub.

Ermenistan herbi-siyasi rehberliyinin Azerbaycan xalqina mexsus tarix ve medeniyyet abidelerinin dagidilmasi, menimsenilmesi ve oz tarixi teyinatina uygun olmayan shekilde istifadesine gore mesuliyyete celb olunacagina ve layiqli cezalarini alacaqlarina tam eminik.

Telegramda izleyin

instagramda izleyin