İstiqamet: İshgaldan azad olunan erazilere "Boyuk Qayidish"

Anarim.Az deputat Vuqar İskenderovla olan musahibeni teqdim edir:


- Azerbaycan Ermenistan terefine ikiterefli muzakirelere bashlamagi teklif etdi. Siz ne dushunursunuz: bundan sonra Azerbaycan ve Ermenistan arasinda prosesler hansi istiqametde irelileyecek?

- Cenab Prezident 44 gunluk muharibeden sonra hem Ermenistana, hem diger guclere mesajlar verib. En esas mesaj da odur ki, Ermenistan Qarabagi unutmali, "Qarabag munaqishesi" sozunu leksikonundan cixarmalidir, Azerbaycan ve Turkiye ile birlikde sulh muqavilesi imzalamalidir. Prezidentin yaratdigi yeni siyasi menzere Ermenistani kunce sixishdirib. Ermenistan ne qeder mubarize aparmaga calishsa da, bolgede diqteni Azerbaycan edir. Bizde yaranan bu siyasi menzere tek qonshu dovletlerin iqtisadi dividentler qazanmasi ucun deyil, Ermenistanin ozunun de qazancla cixmasina sherait yaradir. Azerbaycan ve Turkiyenin birlikde imzaladigi Shusha Beyannamesinde alti dovletin birge fealiyyetinden danishildi. Qeyd olundu ki, burada Ermenistanin da payi var. Ermenistan oz revanshist ritorikasindan el cekse, qazanc elde ede biler. Bu o demekdir ki, iqtisadi cehetden Zengezur dehlizinin acilmasi burada yeni hab yaradir. Azerbaycanin yaratdigi yeni geosiyasiyasi, geoiqtisadi menzere uzaq Cinden bashlayaraq, Avropa qitesini de ozunde birleshdirir. Burada hem iqtisadi, hem turizm ve diger sahelere baxsaq, her bir olke tekce bu Zengezur dehlizinin acilmasi ile qazanir. Biz bu gun Ermenistana oz tekliflerimizi teqdim edirik. Ermenistan da dovlet olaraq movcudlugunu saxlamaq, dovlet kimi inkishaf etmek isteyirse, o zaman Azerbaycanin tekliflerini qebul etmekden bashqa yolu yoxdur. Ermenistan kunce sixilmish bir olkedir. Eyni zamanda, orada bu deqiqe koklu shekilde koc var. Bu konfliktler muddetinde 70 min insan Ermenistani terk edib, 20 mine yaxin insan ise quru yollarin acilmasini gozleyir. Rusiya, Avropa ve diger olkelere Ermenistandan boyuk axin gozlenilir. Ermenistan Azerbaycanin teklifini qebul etmeli, onun erazi butovluyunu tanimalidir. Ondan sonra biz de Ermenistana oz cixarlari uzerinde calishmaga sherait yaradariq.

- Nikol Pashinyan artiq Ermenistanda oz hakimiyyetini guclendirir. Onun yeniden hakimiyyete gelmesi Ermenistan-Azerbaycan munasibetleri ucun neleri ved edir?





- Bizim ucun ister Pashinyan, ister Sarkisyan, isterse de Koceryan olsun, ferq etmir. Bunlar hamisi dushmen dovletin numayendeleri, kecmish prezidentleridirler. Biz goruruk ki, Pashinyandan bashqa, Ermenistanda indiye qeder olan hakimiyyet numayendeleri revanshist, fashist fikirler seslendiribler, onlarin dovrunde muharibe ritorikasi var idi. Halbuki biz bu gun bilirik ki, Ermenistanin mudafie senayesi cokub, yerle birdir, Ermenistanin ordusu yoxdur. Pashinyan olkede idareetmenin icinde oldugu ucun anlayir ki, herbi ritorikaya danishmaq ebesdir. Bu gun Azerbaycan Ermenistana el uzadirsa, o eli tutub dircelmekden bashqa, cixish yolu yoxdur.

Pashinyan bu gun, digerleri kimi yalan yox, heqiqete oxshar fikirler soyleyirse, bu, Azerbaycan sevgisinden deyil. Bu, sadece Ermenistanin dushduyu xaosdur, anarxiyadir. Ermenistan iqtisadi, herbi, siyasi, mudafie seneyesi, ekoloji cehetden cokub. Butun bunlari berpa etmek ise Pashinyanin uzerine dushur. Buna gore bele deye bilerik ki, Pashinyandan evvel hakimiyyetde olanlar daha pis idise, Pashinyan sadece pisdir. Pashinyanin onlardan ferqi budur ki, onun eli, Xocali qatilleri kimi, qana bulashmayib. Pashinyan avanturistdir, savadli deyil, amma bu o demek deyil ki, Pashinyan siyaseti bilmir. Onun da siyasi manevrleri var ve xalqdan ses ala bildi. Burada Pashinyanin ustunluyu onda oldu ki, Ermenistan xalqi acdir, onlar muharibe istemirler, cunki bilirler ki, yeniden muharibe olsa, onlarin doyushecek gucleri yoxdur, hec bir dovlet onlari desteklemir. Pashinyana verilen sesler imkan verdi ki, o, Nazirler Kabinetini ozu qursun. Diger beynelxalq gucler de Pashinyanin desteklenmesi yolunu tutdular. Bu da, mence, daha dogru ve duzgundur.

- Shusha Beyannamesi imzalandi ve Erdogan ilk defe Shushaya geldi. Hazirda Azerbaycan ve Turkiye birlikde herbi telimler de kecirir. Ermenistan yene ateshkesi pozmaga davam edir. Bu texribatlar davam ederse, Shusha Beyannamesi icra olunacaqmi?

- Keskin situasiyalarin yaranmasina regmen, biz bu meselede keskin movqe tutmadiq. Buna sebeb odur ki, Ermenistanda seckiqabagi prosesler gedirdi. Ona gore de biz anlayirdiq ki, bunlarin hamisi seckiye hesablanan hereketler idi. Orada geden prosesler, siyasi daireler, tehlukesizlik - hamisi Azerbaycan terefinden izlenilirdi. Bu zaman biz gorduk ki, Pashinyan seckilerden qabaq umumiyyetle Ermenistani idare ede bilmirdi. Olkenin xarici ishler naziri yox idi, orduda hakimiyyete qarshi itaetsizlik var idi. Ona gore bir terefden de Koceryan ve terefdarlarinin serhedde texribatlari olurdu. Pashinyan secildikden sonra goruruk ki, evvelki kimi texribatlar toredilmir ve Pashinyan yavash-yavash hakimiyyeti ele almaga calishir. Bu meseleye bir nece aspektden baxmaq olar. Onlar bu texribatlari toretmekle hem Pashinyani xalq arasinda gozden salmaq isteyirdiler, hem de Azerbaycani aqressiv hereketlere sovq edirdiler ki, anarxiya yaransin. Azerbaycan buna getmedi ve cox praqmatik siyaset yeritdi. Prezident Silahli Quvveler Gunu fikirlerini hem Azerbaycan xalqina, hem de butun dunyaya catdirdi. Bu mesajlar ondan ibaret idi ki, biz bu gun yene Ermenistana el uzadiriq. Bu da o demekdir ki, Ermenistan yeni yaranan siyasi menzereden istifade ede biler. O shertle ki, Azerbaycanin erazi butovluyunu tanisin, "Qarabag", "Qarabag munaqishesi" sozlerini unutsun, cunki Qarabag munaqishesi oz hellini tapib. Azerbaycan ve Ermenistan qonshuluq munasibetinde yashamalidir. Eger Ermenistan bunu qebul ederse, onlar qazanacaq. Yox, qebul etmeseler, "demir yumruq" her zaman onlarin bashlarinin uzerinde olacaq. İndi Ermenistan dushunsun: revanshist insanlarin yeritdiyi siyaset ve teklifler onlar ucun ugurlu olar, yoxsa Azerbaycanin?! Fikrimce, Pashinyan bilir ki, onun diger cixish yolu, dostlari yoxdur. Azerbaycan Prezidentinin onlara etdiyi teklif bu gun yaxshilarin yaxshisidir.

- Zengezur dehlizinin ilk defe oz adi ile beynelxalq senedde qeyd olunmasi her iki olkeye ne qazandiracaq?

- Azerbaycan ve Turkiye prezidentleri dunyada cox ciddi, siyasi, hormetli fiqur sayilirlar. Turkiye tek ozunun etraf geosiyasi mustevisinde olan olkelerle yox, umumiyyetle dunya seviyyesinde boyuk rol oynayan dovlete cevrilmekdedir. Turkiyenin mohkemlenmesi, guclenmesi Azerbaycanin guclenmesidir. Biz Turkiye ile muttefiqlik haqqinda Shusha Beyannamesi imzaladiq. Bu beyanname indiye qeder Turkiye ile Azerbaycan arasinda olan dostluq, qardashliq munasibetlerinin zirvesidir. Bundan sonra bir cox meselelerde birlikde hereket edeceyik. Bu meselelerden biri de herbi terefdir. Burada iki teref var. Biri herbi senaye komplekslerinin birge istehsali olan mehsullar, birge meslehetleshmeler, eyni mehsuldan buraxmalari ve Turkiyenin PUA-larinin Azerbaycanda istehsalidir. Azerbaycan artiq onlari oz mehsulu kimi sata biler. İkinci ve ucuncu diger dovlet ve dovletlerin Azerbaycana, Turkiyeye qarshi texribati, yaxud hucumu olarsa, Azerbaycan ve Turkiyenin birge hereketi BMT cercivesinde tenzimlenecek. Bu artiq onu gosterir ki, iki olke birlikde onlari tehdid eden dovletlere cavab vere biler. Orada aciqshkar qeyd olunur ki, Azerbaycana olunan hansisa tehdid Turkiyeye, Turkiyeye olan her hansi tehdid ise Azerbaycanadir. Azerbaycan Shusha Beyannamesi ile gosterdi ki, biz artiq bir yerdeyik. Biz bunu hec Ermenistana yonelik dushunmuruk. Cunki Azerbaycan kicik bir qoshusu olan Ermenistanin ohdesinden tekbashina da gele biler. Amma burada tek Ermenistan deyil, diger gucler var. Onlarin da her biri gozlerini acib gorsunler, qulaqlarini acib eshitsinler ki, artiq bu olkeler sozun esl menasinda qardashdirlar. Azerbaycan Turkiye birliyi hec bir dovlete qarshi deyil, eksine, bu birlik dunyaya sulh, edalet getire biler. İki olke arasinda olan munasibetlerde Beynelxalq huquqdan kenarda hecne ola bilmez.

Zengezur dehlizinin acilmasi tekce siyasi terefden yox, hem de geoiqtisadi terefden region dovletler ucun onemli meseledir. Zengezur meselesinin beyannamede xususi qeyd olunmasi bir nece sublimativ mesaj verir. Hec kim unutmasin ki, bu dehliz acilacaq. Yeni artiq bu mesele bitib. Ermenistan hakimiyyeti de anlayib ki, Zengezur dehlizinin acilmasi onlar ucun de boyuk ugur getire biler. Bu dovlet Ermenistanda az qala bir cox sheylerin sahibi olan Rusiya ile quru yollarini acir. Bu yollar acilmaqla ise, ora boyuk bir hab merkezine cevrilir. Bu yol Sherqle, Avrasiya ile Qerbi, Cinden gelen yolari ozunde birleshdirir. Bu meselede Gurcustanin bir az kenarda qaldigini deyirdiler. Receb Tayyib Erdogan ve İlham Eliyev oz cixishlarinda soylediler ki, Gurcustanla da danishilib ve bu meselede "altiliq" dediyimiz hec bir dovlet kenarda qala bilmez. Onlarin her biri qazanir ve Ermenistan da bu meselenin icindedir. Zengezur dehlizinin acilmasi iqtisadi cehetden faydalidir. Zengezur dehlizinin acilmasinin siyasi terefi ise odur ki, bu dehlizin acilmasi turk dilli dovletlerin birleshmesine getirib cixara biler. Azerbaycan ve turk aydinlarinin, insanlarinin tarix boyu en boyuk arzusu bu olub. Bu, Umummilli liderin qoydugu duzgun bunovre ile inkishaf etdirilen Azerbaycan ve onun Prezidenti cenab İlham Eliyevin xalq qarshisinda en boyuk ugurudur. Bununla da ne qeder Azerbaycan dovleti var olacaqsa, İlham Eliyevin adi da var olacaq. İlham Eliyev uzun illerde istediyimiz qelebeye imza atdi ve Turkiye Azerbaycanin artiq avtomobil ve demir yolu vasitesile de birleshmesini temin etdi. Bu, bizim en boyuk ugurumuzdur.

- Erazilerimiz ishgaldan azad olunub ve artiq orada quruculuq ishleri gedir. Ehalinin o erazilere kocurulmesi ne qeder muddete bash tuta biler?

- İshgaldan azad olan erazilerimiz boyukdur ve ermeni fashistleri her yere minalar basdiriblar. Erazilerimiz ilk novbede tehlukesizleshdirilmelidir. Bu proses ise uzunmuddetli prosesdir. Azi 10 il lazimdir ki, o eraziler minalardan tamamile temizlensin. Minalarin temizlenmesi ile birlikde quruculuq ishleri de gedir, yollar cekilir. Agdam, Zengilan ve Fuzulinin mina xeritelerinin alinmasi oradaki ishleri suretlendirir. Bu da cenab Prezident İlham Eliyevin ugurudur. Dushunurem ki, cox da uzaq olmayan muddetde ehalimiz dogma yurdlarina hisse-hisse kocurulecek.

Aytekin Celali

Yazi Medianin İnkishafi Agentliyinin maliyye desteyi ile hazirlanib.

Telegramda izleyin

instagramda izleyin