Avropanin problemleri sengimek bilmir. Bir problemi hell etmemish digeri bashinin ustunu kesdirir. Bu defe "Kohne dunya"nin enerji techizati ile bagli problemi yaranib. Eslinde ise Avropanin enerji bohrani ile uzlesheceyi iller onceden proqnozlashdirilirdi. Avropanin bir cox olkeleri qaz idxalinda shaxelenme ucun calishsalar da, sozugeden mesele vaxtinda hellini tapmadi. Bu da indiki gerginliyin yaranmasina getirib cixardi. Bir sozle, qazin qiymetine gore butun Avropa iqtisadiyyati, az qala cokmek tehlukesi altindadir.

Movzu ile bagli "Kaspi" qezetinde tehlil yazisi yayimlanib.

Oten ay Avropa birjalarinda qaz fyucerslerinin qiymeti her min kubmetr ucun 660 dollar oldugu halda, kecen hefte 970 dollara catib ki, bu da gorunmemish bir heddir. Yeralti qaz anbarlarinda de veziyyet qenaetbexsh deyil. Oktyabr ayi olmasina baxmayaraq, bu, heddinden artiq ashagi seviyye qebul edilir. Yeralti qaz anbarlarina qaz, esasen, yay feslinde doldurulur. Qishda telebat pik hedde catdigi zaman yeralti qaz anbarlarindan istifade olunur. Avropanin esas problemlerinden biri de İttifaqa daxil olan olkelerin hasilatinin keskin azalmasidir. Hazirda Avropanin ele bir olkesi yoxdur ki, onun hasilatinda artim qeyde alinsin. Proqnoz beledir ki, 2022-ci ilin ortalarina dogru Avropanin en boyuk tebii qaz yatagi olan "Groningen"de hasilat tamamile dayana biler. Avropanin elektrik istehsalinin 24 faizini mehz qazin teshkil etdiyini nezere alaraq, qiymetlerin artmasi, elektrik enerjisinin qiymetlerini tarixde en yuksek seviyyeye qaldirib.

Bezileri ilk gunden artimi Rusiya ile baglasalar da, artiq bu iddia Qerbin ozu terefinden de tekzib olunur. "Linde Engineering" shirketinin rehberi Yurqen Novicki resmen beyan edib ki, Avropada qaz bohranin sebebini ele Avropanin ozunde axtarmaq gerekdir. Sebebler sirasinda ise ilk novbede qazin neqlini vaxtinda catdira bilmemek, lokdaundan sonra telebin teklifi kecdiyini nezere almamaq ve s. gosterilib. Qerb ekspertleri hesablayiblar ki, 2020-ci ilde koronavirus pandemiyasi fonunda qlobal iqtisadiyyat 4 faiz ashagi dushub. Bu il ise dunya iqtisadiyyatinin berpa olunmasi, mehdudiyyetlerin qaldirilmasi fonunda iqtisadiyyatin muxtelif sahelerinde, o cumleden enerji sektorunda musbet tendensiya mushahide edilib. Bu da enerjiye telebati artirib. Hetta analitikler bu il rekord hecmde - 6 faizlik artim proqnozlashdirirlar. Bu da qaza olan telebati ilin sonuna kimi 4 faize qeder artiracaq.

Hazirda Avropaya esas qaz tedarukcusu "Qazprom"dur. İqtisadi ekspert Viktoriya Voytsitskaya hesab edir ki, "qaz monopolisti" Avropanin diz uste "surunduyu" ani gozleyir. Qalmaqalli "Shimal axini-2" qaz kemerinin ishe salinmasi halinda, bele bir ssenari mumkundur. Analitikler deyirler ki, Rusiya Qerbi shantaj edir. Vladimir Putin aciq shekilde deyir ki, Avropada qiymetler "Shimal axini-2" qaz kemeri ishe dushen kimi sabitleshecek.

Artiq Rusiya qazini Baltik denizinin dibi ile Almaniyaya neql edecek "Shimal Axini-2" kemerine qazin doldurulmasina bashlanib. İsvecrede menzillenen ve Rusiyanin "Qazprom" shirketinin toremesi olan "Nord Stream 2 AG" shirketi bildirib ki, kemer tedricen qazla doldurulacaq. "Shimal Axini-2" kemerinin istifadeye verilmesi Avropanin keskin qaz catishmazligi ile uzleshdiyi bir dovre tesaduf edir. Almaniya mediasi bildirir ki, qazin verilmesine artiq bu ay bashlana biler. "Shimal Axini-2" Rusiya qazinin enenevi tranziti olan Ukraynadan yan kecir. Kiyev ve bir sira Qerb olkeleri bu kemerin tikintisine qarshi idi. Kemerin tikintisi Ukraynani ilde 2 milyard dollar tranzit gelirlerinden mehrum edecek. Tam istismara verildikden sonra bu kemer vasitesile Avropa bazarina ilde 55 milyard kubmetr qaz neql olunacaq.

Bes bele bir durum Azerbaycana serf edirmi? Elbette, elverishli hesab edile biler. Proqnozlar gosterir ki, qish sert kecerse, Avropada tebii qazin 1000 kubmetri hetta 1500 dollari kece biler. İnkishaf etmish olkelerin, o cumleden Avropa dovletlerinin tebii qaz istehlakini yaxin 10 ilde en azi 15 faiz artiracagi gozlenilir. Bu ise muhum qaz teminatcilarindan biri kimi Azerbaycanin Avropanin enerji bazarinda movqeyinin daha guclu hala gelmesini shertlendirir. İlk novbede o baximdan ki, Azerbaycan qazi Avropa ucun yeni, etibarli ve uzunmuddetli menbe hesab edilir. Bu kontekstde oten ilin sonunda tam istifadeye verilmish "Cenub Qaz Dehlizi"ni xususi qeyd etmek olar.

Hazirda Azerbaycan Avropanin enerji tehlukesizliyine tohfe veren olkelerden biri hesab edilir. 2,6 trilyon kubmetr tesdiqlenmish qaz ehtiyati olan ve muvafiq ixrac infrastrukturuna malik Azerbaycan Avropa ucun etibarli ve uzunmuddetli enerji terefdashidir. "Cenub Qaz Dehlizi"nin esas seqmentlerinden biri olan TAP vasitesile ilde 8 milyard kubmetr qazin İtaliyaya, qalan 2 milyard kubmetr qazin ise Yunanistan ve Bolqaristana neql olunacagi nezerde tutulur. Lakin sonradan bu hecmler artacaq ve artiq bir sira diger Avropa olkelerine de Azerbaycan qazi neql edilecek.

Avropadaki qaz bohrani Cenub Qaz Dehlizinin ne qeder uzaqgoren bir layihe, Azerbaycanin onu reallashdirmaq ucun cekdiyi butun eziyyetlerin semereli oldugunu bir daha subuta yetirir. Halbuki, bir vaxtlar ona cekilen xercler semeresiz hesab edilirdi. Belelikle de, Avropadaki qiymet artimlari gelecekde Azerbaycanin TANAP ve TAP kimi strateji layihelerinin ehemiyyetini daha da boyudur.

Telegramda izleyin

instagramda izleyin